استعمار و نام گذاری جغرافیایی

«استعمار و نام گذاری جغرافیایی» عنوان کتابی از حسین حمیدی نیا است که در آن نقش قدرت‏های استعماری در نام گذاری منطقه خاورمیانه در بازه زمانی اواخر قرن پانزدهم تا آغاز قرن بیستم مورد بررسی قرار گرفته است.
بررسی و مطالعه نقش قدرت‏های استعماری در نام گذاری منطقه خاورمیانه موضوع محوری این کتاب را تشکیل می دهد و به ‏دلیل گستردگی این فرایند در ابعاد جغرافیایی و زمانی، بازه زمانی این تحقیق محدود به نام گذاری‏های استعماری آغاز اکتشافات جغرافیایی در اواخر قرن پانزدهم تا آغاز قرن بیستم می‏شود و از نظر جغرافیایی، قاره‏های آفریقا، آمریکا (شمالی، مرکزی و جنوبی) و اقیانوسیه را دربرمی‏گیرد.
مقدمه و طرح تحقیق، در فصل نخست این کتاب گنجانده شده است و در آن موضوع هایی چون اهمیت و ضرورت موضوع و تبیین آن، پیشینه پژوهش، هدف و کاربرد آن، روش مورد استفاده، طرح مساله و بیان پرسش های تحقیق، فرضیه‏ ها و مساله نوآوری مورد بررسی قرار می گیرند.
چارچوب نظری تحقیق بر اساس نظریه نشانه‏شناسی، سازه‏انگاری و دیدگاه فلسفی دکارتی در فصل دوم این کتاب ارایه شده و بر اساس آن، پدیده «نام» و «نام‏گذاری» و آثار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
در فصل سوم، به نقش قدرت‏های استعماری در نام گذاری مکان‏ها و عوارض جغرافیایی در دوران اکتشافات جغرافیایی در قاره‏های آفریقا، آمریکا (شمالی، جنوبی و مرکزی) و اقیانوسیه پرداخته شده است که در واقع مطالعات موردی مربوط به فصل دوم را شامل می‏شود.
در نهایت نقش استعمار در نام گذاری خاورمیانه در چارچوب مدرنیته و چشم‏انداز دکارتی موضوع هایی است که در فصل چهارم این کتاب به آن ها پرداخته شده است و توضیح می دهد که چگونه پیدایش «تصویر ژئوپلیتیکی» از جهان به نام گذاری «خاورمیانه» منتهی شده است. همچنین در انتهای این فصل، نویسنده تلاش کرده تا با ارایه دلایل و شواهد تاریخی، نام جایگزینی مبتنی بر گذشته تاریخی و واقعیات کنونی آن به‏ جای «خاورمیانه» استخراج و ارایه شود.
اثر حاضر به لحاظ نظری، در چارچوب «نشانه‏شناسی» (مطالعه نشانه ها و نمادها) و دیدگاه فلسفی «دکارت»، مبتنی بر خردباوری انجام گرفته است.
نشانه شناسی به ‏عنوان دانش شناخت نشانه‏ها از ظرفیت خوبی برای تحلیل‏های معنایی برخوردار است و «نام» به‏عنوان یک نظام دلالت و معنایی در کلیت خود یک نشانه به‏شمار می‏رود. «نام» علاوه بر مرزبندی و تمایز قایل‏شدن میان افراد یک نوع، دارای بار هویتی، فرهنگی و تاریخی است و هنگامی که «نامی» بر یک پدیده نهاده می‏شود، نام‏گذارنده، همه موارد یادشده را در «نام» انتخابی خود درنظر گرفته است، مگر این که نسبت به عوامل یادشده آگاه نباشد.
از آن جا که مکتب سازه‏انگاری نیز می تواند پلی میان نشانه‏شناسی و خردگرایی دکارتی باشد و از ظرفیت خوبی در زمینه تجزیه و تحلیل و بررسی نظام‏های نشانه‏ای از جمله «نام» برخوردار است، در این بخش مفاهیمی چون هویت، قدرت نمادین، اعمال گفتمانی، ایدئولوژی، اسطوره، غیریت‏سازی و اروپامحوری در پیوند با نام گذاری جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته است.
چاپ نخست کتاب «استعمار و نام گذاری جغرافیایی» تالیف حسین حمیدی نیا در 227 صفحه، شمارگان 500 نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چاپ و منتشر شده است.