قاجارها متأثر از اندیشه‌های‌ نوین غربی با تأسیس‌‌ مدرسهء‌ دار الفنون بـه مباحث و نشر آثار جـغرافیایی و تـاریخی توجه ویژه‌ای نشان دادند.در دورهء ناصر الدین‌ شاه،تاریخ نویسی محلی و منطقه‌ای برای فارس شکوه‌ و رونقی شایسته گرفت.آثار جعفری نوشتهء میرزا‌ جعفر خان خورموجی،فارسنامهء ناصری به قلم‌ میرزا حـسن فسایی،و در نهایت آثار العجم فرصت‌ شیرازی،هریک به خودی خود آثاری ارزشمند برای‌ پژوهشگران می‌باشند.آثار العجم کتابی است«در تاریخ‌ و جغرافیای‌ مشروح بلاد و اماکن فارس»به قلم«الحکیم‌ البارع صاحب التـصانیف و المـآثر النافع محمد نصیر الحسینی‌ فرصت الدوله»1که شرح قابل توجهی از آثار تاریخی، بزرگان،شعرا و عالمان فارس،خاصه شیراز‌ را‌ دربر می‌گیرد.این کتاب به سال 1325 هـ.ق در بمبئی‌ به طبع رسید و به هـمان تـرتیب با کوشش و مقدمهء آقای علی دهباشی در تهران به سال 1362 هـ.ش‌‌ مجددا‌ چاپ شد.2
در این وجیزه،با سخنی کوتاه پیرامون تاریخ‌نگاری‌ محلی،ضمن اشاره به تواریخ محلی فارس،بـررسی و بـازخوانی کتاب آثار العجم از منظر انتقال و تحول در تاریخ‌نگاری محلی‌ فارس‌ از‌ سنت به تجدد مورد توجه‌‌ قرار‌ می‌گیرد‌.
تاریخنگاری محلی یکی از مهمترین انواع‌ تاریخ‌نگاری اسلامی است که تا حدود زیادی مـولود عـلاقهء مـورخان به وطن و زادگاهشان می‌باشد. کـلودکاهن‌ در‌ نـگارش‌ تـواریخ محلی«نیروی حیات و زندگی مستقل شهرها»3را‌ مؤثر‌ دانسته است.
هر چند تاریخ نگاران اسلامی خصوصا در قرون‌ نخستین اسلامی،همهء سرزمینهای اسـلامی را وطـن‌ بـزرگ خویش‌ می‌دانستند‌ اما‌ به هر چهت از یک‌سو بـخاطر دانـش و تخصص‌شان راجع به‌ محل و منطقهء زندگیشان‌4و از سوی دیگر به جهت«حب وطن»و
«مفاخرهء محلی»به نگارش تواریخ محلی و مـنطقه‌ای‌ رویـ‌ آوردنـد‌.البته‌ نباید از یاد برد که در ابتدا«بخش‌ زیادی از نسختین‌ تـواریخ‌ محلی اسلامی از ملاحظات‌ دینی و فقهی نشأت گرفت.»
برای مطالعه این مقاله فایل پیوست را دانلود نمایید