رضا ولی‌پور

دکتری: دانشجوی دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان

بررسی مدلی نظری در تبارشناسی پدیده های محلی

بررسی مدلی نظری در تبارشناسی پدیده های محلی نگاهی به نقش یک مدل نظری در تبارشناسی پدیده های محلی در این مقدمه ی کوتاه رویکرد و رهیافت نسبتا بدیع آلموند و وربا در زمینه ی فرهنگ سیاسی مورد توجه قرار گرفته و بر اساس روش شناسی این رویکرد،نقش آن در تبیین پدیده های محلی(عرصه بروز خلاقیت تاریخ نگار محلی) جدید مورد توجه قرار گرفته.
پیوست‌ها
نگاهی به نقش یک مدل نظری در تبارشناسی پدیده های محلی کار مشترکی که آلموند و وربا در سال ۱۹۶۳م در کتاب معروف خود «فرهنگ مدنی: ایستارهای سیاسی و دمکراسی در پنج کشور» صورت دادند،کاری بدیع و نوع در عرصه نظریه پردازی در زمینه فرهنگ سیاسی محسوب می‌شد.بدیع از این جهت که فرهنگ سیاسی در این کتاب بیشتر از آن که همانند گذشته به عنوان بخشی از فلسفه ی سیاسی مورد توجه باشد در مدل ارائه شده توسط آلموند و وربا در مورد فرهنگ سیاسی بیشتر به این گونه بود که بحث «فرهنگ سیاسی» بخشی از یک نظریه کلی تحت عنوان توسعه ی سیاسی (ضرورتی که بعد از جنگ جهانی دوم در مورد کشورهای توسعه نیافته احساس می شد) مورد توجه قرار گرفت. آلموند و وربا به سه نوع فرهنگ سیاسی اعتقاد دارند که البته مبنای اصلی این تقسیم‌بندی، سطح و نوع مشارکت سیاسی است که عبارتند از:
فرهنگ سیاسی محدود (parochial)که پایین‌ترین سطح فرهنگ سیاسی است و در جوامعی که هیچ‌گونه خودآگاهی درباره دولت در آن پیدا نشده به وجود می‌آید. در این جوامع، افراد خود را به عنوان عضوی از جامعه تصور نمی‌کنند و اساسا نقشی در تصمیم‌گیری‌ها ندارند. در این جوامع هیچ‌گونه مشارکت سیاسی وجود ندارد.
فرهنگ سیاسی تبعی (subject)که در این نوع فرهنگ سیاسی، افراد از وجود نظام سیاسی آگاهی و از نقش‌های گوناگون حکومت اطلاع دارند. در این نوع فرهنگ سیاسی، افراد از نتایج تصمیم‌های حکومت مطلع هستند، ولی در فرایندهای سیاست‌گذاری هیچ‌گونه نقش تعیین‌کننده‌ ندارند.
فرهنگ سیاسی مشارکتی (participant) در این نوع فرهنگ، سطح آگاهی از نظام سیاسی بسیار بالاست و در واقع این فرهنگ، ویژه جوامع توسعه یافته است. مردم به طور نسبی در حوزه‌های مختلف دخالت می‌کنند و به رفتارهای سیاسی نخبگان حساس هستند. در این نوع فرهنگ سیاسی، مردم خود را متعلق به نظام سیاسی می‌دانند و معتقدند که می‌توانند در بهبود تصمیم‌های سیاسی موثر باشند. در دهه ی هفتاد میلادی انتقادات زیادی نیز بر آن با توجه به رویکرد اروپامحوری و همچنین استفاده از داده های آماری در تحلیل مقوله ای کیفی و اعتماد بیش از اندازه به برآیند پردازش این داده ها وارد شده.اما در هر صورت نمی توان منکر ارزش های این مدل نظری در تبیین پدیده های سیاسی-اجتماعی به ویژه در سطح محلی شد. در حوزه ی فرهنگ سیاسی ایران بحث تمرکزگرایی و تمرکززدایی به ویژه بعد از مشروطه و ارتباط آن با توسعه ی سیاسی مورد توجه محققان مختلف قرار گرفته و کتاب ها و مقالات متعددی در این راستا،تدوین شده. نکته ای که نگارنده سعی برآن دارد تا خواننده این متن نسبتا کوتاه در نظر داشته باشد این است که مدل نظری آلموند و وربا که به دنبال تبارشناسی ساحت های مختلف فرهنگ سیاسی می باشد،علرغم انتقاداتی که به آن وارد شده،در ریشه یابی دلایل عدم موفقیت فرایند تمرکز زدایی اداری و به طور کلی در تعیین نوع ارتباط دو مقوله ی تمرکزگرایی و تمرکز زدایی(به عنوان دغدغه های مهم تاریخ نگاری محلی)با امر توسعه ی سیاسی در جامعه ی ایرانی به خصوص پس از مشروطه،تاثیر انکارناپذیری دارد. نکته ی قابل ذکر دیگر در اهمیت این مدل نظری روش شناسی آن می باشد که در تحقیقاتی که در چارچوب تاریخ محلی و تبارشناسی پدیده های محلی در ابعاد مختلف-سیاسی-اجتماعی-فرهنگی و اقتصادی-صورت می گیرد واجد اهمیت فزاینده ایست.
روش‌ تحقیقاتی مورد استفاده در این مدل،روش کمی است که در این نوع تحقیقات بر اساس روش شناسی های قیاسی- استخراج سؤالها و فرضیات تحقیق از الگوهای نظری و آزمون آنها در برابر شواهد تجربی – صورت می‌گیرد، پژوهش با نظریه ها و آزمون آنها آغاز می‌شود. در واقع در این تحقیقات با استفاده از داده های آماری کمی جامعه مورد مطالعه، فرضیه‌هایی را که مطرح شده انددر بوته آزمایش قرار گرفته و با الگوهای نظری مورد استفاده شده مقایسه می شوند و در آخر به رد یا پذیرش فرضیه مطرح شده، می‌ انجامد. در پایان باید اشاره کرد که با توجه به گسترش روزافزون حوزه های تحقیق تاریخ محلی و تسری این تحقیقات به بررسی پدیده هایی که تاکنون از دید رویکردهای دیگر در عرصه ی تاریخ نگاری مغفول مانده و عموما این پدیده ها دارای ماهیتی اجتماعی-فرهنگی هستند.سهم رهیافت این مدل نظری،در تبیین های بهتر پدیده های یادشده چه در بعد کمی و چه از لحاظ کیفی(عرصه ی بروز خلاقیت تاریخ نگار محلی)قابل توجه می باشد.
پدیده هایی که این مدل در تبارشناسی آن ها می تواند حایز نقش مهمی باشد لزوما پدیده های محلی در پنجاه شصت سال گذشته نیست،بلکه می تواند شامل بررسی پدیده های اجتماعی جدید باشد.پدیده ی مرگ مرتضی پاشایی(خواننده ی موسیقی پاپ) و از این دست مسائل در دوره ی کنونی تاکنون از مجراهای مختلفی به آن پرداخته شده ولی مزیت تاریخ نگار خلاق در ریشه یابی تاریخی پدیده هایی این چنینی،با کمک گرفتن از مدل نظری یاد شده،ابهامات پیرامون این پدیده و دیگر پدیده های اجتماعی-فرهنگی را در چارچوب رهیافتی آگاهی بخش برطرف خواهد کرد.(نوع برخورد مبتنی بر نوعی بی تفاوتی نسل دهه 60 و 70 با پدیده مرگ هنرمندانی مانند لطفی و مشکاتیان به عنوان هنرمندان و موسیقی دانانی بسیار برجسته اما متعلق به چند نسل قبل از دهه ی 60و مقایسه ی آن با برخورد جالب توجه نسل های یاد شده در شهرهای مختلف ایران با مساله ی مرگ مرتضی پاشایی به عنوان هنرمند و خواننده ای جوان و نه چندان مطرح اما متعلق به نسل دهه ی 60،آن را از شکل نوعی سوگواری برای هنرمند فقید خارج و کلیت این برخورد را تبدیل به پدیده ای اجتماعی-فرهنگی نمود و طبعا تبارشناسی این نوع برخورد، ریشه های تاریخی جالب توجهی را به دست خواهد داد که در این جا برای اجتناب از تفصیل بحث به آن پرداخته نمی شود.و در فرصت مناسب به آن پرداخته خواهد شد).
البته نوع مواجهه ی نسل های کنونی با مساله ی مرگ افراد متعلق به دهه های قبل از خود فقط منحصر به هنرمندان نیست و با نگاهی گذرا به اخبار خبرگزاری ها مبنی بر درگذشت شخصیت های مهم در عرصه های دینی وسیاسی،تفاوت و تمایز جالب توجهی را می توان شاهد بود. بازهم لازم به اشاره است که علرغم تبیین پدیده ی فوق از نظرگاه های مختلف،تاریخ نگار محلی با کمک گرفتن از روش شناسی های کمی و آماری مانند مدل آلموند و وربا،قطعا تبیین فراگیرتر و قابل قبول تری(به خاطر آشنایی نسبتا بهتر با سنت های متغیر تاریخی و سیلان ارزش های فرهنگی در فرایند تاریخ)از این دست پدیده ها می تواند به دست دهد.سوق دادن تاریخ محلی به سمت تبیین چنین پدیده هایی،این رویکرد از تاریخ نگاری را در متن جامعه قرار خواهد داد.البته در این راستا ممکن است متهم به ارائه تحلیل جامعه شناختی شد که تاریخ نگار محلی بایستی ضمن روشن نمودن مرزهای این نوع تبیین با جامعه شناسی صرف،در صورت ادامه ی اتهامات باید آن ها را به جان بخرد!
+ دوشنبه ۱۷ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۳۷
نظر شما
نام:
ایمیل : * نمایش داده نمی‌شود
نظر شما: